In tegenstelling tot de enquête-opdrachten, gaan de begeleidingsopdrachten - met inbegrip van bemiddeling in strafzaken (bemiddeling en maatregelen sinds 2018) - jaar na jaar in stijgende lijn tot 2019. In 2020 zien we omwille van de maatregelen in het kader van corona een lichte daling van het aantal mandaten voor alle opdrachten met uitzondering van de vrijheid onder voorwaarden en interneringsdossiers (advisering bescherming maatschappij). Die daling is hoogstwaarschijnlijk te wijten aan de corona-maatregelen, gezien de federale overheid toen beslist had straffen onder 5 jaar uit te stellen. Voor 2021 is er echter opnieuw een sterke stijging van het aantal mandaten waar te nemen, met het hoogste aantal sinds de afgelopen 10 jaar.
ELEKTRONISCH TOEZICHTHet elektronisch toezicht als autonome straf (ETAS) werd toegevoegd aan het straffenarsenaal in 2016. Sinds de mogelijkheid tot toepassing van ETAS wordt er echter geen opmerkelijke stijging vastgesteld, noch bij de begeleiding, noch bij de advisering.
BEMIDDELING EN MAATREGELENIn 2017 bleef het aantal nieuwe mandaten Bemiddeling In Strafzaken (BIS) ongeveer stabiel in vergelijking met 2016. De toepassing van deze bemiddelingsmaatregel kende een uitgesproken stijging in 2014 en 2015. Meer algemeen kan een wijzigend beleid op parketniveau dus ook een rol spelen in deze stijging. Sommige fenomenen (bv. verkeerscriminaliteit, ook zonder slachtoffer, of drugsmisdrijven) worden meer en meer georiënteerd naar deze procedure, gezien er ook een specifiek aanbod werd gecreëerd (bv. specifieke vormingen, cursussen) om mee aan de slag te gaan
In de loop van mei 2018 zorgde een wetswijziging van artikel 216ter Sv ervoor dat de procedure BIS werd gewijzigd in deze van ‘bemiddeling en maatregelen’ ‘(B&M). Dit zorgde voor een gewijzigde registratie die ook een impact met terugwerkende kracht had op de BIS-dossier (een daling van de BIS-dossiers) en de opstart en stijging van de B&M-dossiers verklaart. Het aantal B&M-dossiers kent in 2018 en 2019 verder een lichte stijging, om vervolgens in 2020 te dalen (-12 %). In 2021 kan er opnieuw een stijging genoteerd worden in het aantal mandaten. Deze stijging is voor een groot deel toe te wijten aan het verhoogd aantal mandaten in het justitiehuis Brussel. Sinds 2019 is er sprake van een verviervoudiging van het aantal dossiers in deze regio. Een verklaring hiervoor kan gevonden worden in een versterkte samenwerking met het politieparket Halle-Vilvoorde.
Het aantal nieuwe begeleidingen inzake vrijheid onder voorwaarden (VOV) kent in 2020 een hoogtepunt (2746 mandaten). In 2021 daalt dit aantal licht tot 2665 mandaten. Het aantal blijft wel hoog. In vergelijking met 2015 zien we een stijging van 424 dossiers op jaarbasis, ten opzichte van 2010 zelfs een stijging met 945 dossiers.
WERKSTRAFFEN
De aantal autonome werkstraffen (AWS) dat per jaar binnenkomt fluctueert, met een eerste piek in 2019. Hierdoor bereikte het totaal aantal nieuwe mandaten werkstraf in 2019 het op twee na hoogste niveau van de afgelopen 10 jaar. In 2020 zien we echter een daling van het aantal mandaten. Die daling is te wijten aan de COVID-maatregelen. De magistraten hebben gedurende een tijd de zittingen uitgesteld, en ook de uitvoering van de werkstraffen werd bij de meerderheid van de werkstrafplaatsen tijdelijk stilgelegd. Toch was het totaal aantal nieuwe werkstraffen in 2020 twee maal hoger dan het aantal nieuwe mandaten in 2018.
Voor 2021 zien we een spectaculaire stijging van het aantal nieuwe mandaten met 52 % (5847 werkstraffen). Hiermee bereiken de justitiehuizen het hoogste aantal sinds 2010. Dit is nog 36 % meer dossiers dan piekjaar 2019. De stijging uit zich het meest in de justitiehuizen van Brussel en Leuven, waar er een verdubbeling van het aantal mandaten ten opzichte van 2020 is. We zien voornamelijk vanuit de politierechtbank een gestegen instroom.
Een gedeelte van de stijging kan mogelijks worden verklaard door de uitgestelde zittingen van 2020, alsook de oplegging van de werkstraf voor corona-overtredingen, maar lijken zeker niet de enige aanleiding voor deze sterke stijging gezien die stijgende trend zich lijkt voort te zetten tijdens de eerste maanden van 2022.
PROBATIE
Het aantal nieuwe probatiebegeleidingen kent in 2021 een spectaculaire stijging met 1121 dossiers, een stijging van 29 % op één jaar tijd, en toch ook 18 % meer dan in 2019Ook voor de autonome probatiestraf (APS) stellen we een stijging vast. We zitten bijna terug op het niveau van 2019.
PENITENTIAIRE STRAFFENDe penitentiaire sector omvat hoofdzakelijk de opdrachten elektronisch toezicht, de begeleidingen van de justitiehuizen van de voorwaardelijke invrijheidstelling, de beperkte detentie (vanaf 2007) en de voorlopige invrijheidstelling. De penitentiaire begeleidingen worden in detail besproken in 1.5.
INTERNERINGIn 2016 is de nieuwe interneringswet van 5 mei 2014 in werking getreden. Sinds oktober 2016 zijn niet langer de Commissies tot bescherming van de Maatschappij bevoegd, maar oordelen de Kamers voor de bescherming van de maatschappij (KBM) over het beheer van de internering en de toekenning van een invrijheidstelling op proef. De afsluiting van de werkzaamheden van de vroegere CBM’s en de opstart van de nieuwe KBM’s kunnen de fluctuering in het aantal nieuwe dossiers tussen 2015 en 2017 verklaren. Daarnaast heeft België, ten gevolge van diverse veroordelingen door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, verschillende maatregelen genomen om de uitstroom van geïnterneerden naar de zorgsector te bevorderen, wat mee de langzame toename in het aantal invrijheidstellingen op proef sinds 2016 kan verklaren. Sinds 2016 steeg het aantal toegekende invrijheidstellingen op proef van 249 mandaten tot 322 nieuwe mandaten in 2021.
TIJDELIJK HUISVERBODVanaf 1 januari 2020 hebben de justitiehuizen, naast de al bestaande vatting van de diensten slachtofferonthaal, ook een mandaat in de begeleiding en opvolging van de uithuisgeplaatste personen in het kader van het Tijdelijk Huisverbod (THV). In 2020 ontvingen de Vlaamse Justitiehuizen 217 mandaten, in 2021 waren dit er 384. We merken grote regionale verschillen op. De grootste instroom is er nog steeds voor de provincies Antwerpen en Limburg.
