ELEKTRONISCH TOEZICHT 

Sinds 2007 zijn de justitiehuizen verantwoordelijk voor het elektronisch toezicht (ET). Na de overheveling naar de gemeenschappen in 2015 staat in Vlaanderen het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET) in voor het aan- en afsluiten van de enkelband, voor de elektronische monitoring en opvolging van veroordeelden onder ET. 

Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen het ET voor veroordeelden met een straftotaal van drie jaar of minder en veroordeelden met een straftotaal van meer dan drie jaar. In het eerste geval worden straffen onder de drie jaar bijna automatisch omgezet naar een elektronisch toezicht door een beslissing van het gevangeniswezen. Bij de straffen van meer dan drie jaar is het de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) die beslist over de toekenning of afwijzing van het verzoek tot een ET, door de veroordeelde. 

 ET voor straffen van drie jaar of minder 

Omwille van de overbevolking in de gevangenissen werd het toepassingsgebied van het elektronisch toezicht sinds een tiental jaar stelselmatig uitgebreid en werd de toekenningsprocedure versneld.  Bovenstaande grafiek geeft enkel de mandaten elektronisch toezicht weer in het kader van de strafuitvoering waar er een  tussenkomst door de justitieassistent wordt voorzien. Er zijn echter vormen van elektronisch toezicht waar er geen tussenkomst door een justitieassistent is (bv. thuisdetentie of elektronisch toezicht als voorlopige hechtenis). Een algemeen overzicht over het elektronisch toezicht vindt u op in de tabel hieronder waar u de cijfers van het totaal aantal mandaten elektronisch toezicht ziet bij het VCET.

Proceduretype	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
ET autonome straf			20	32	10	16	10
ET Dienst Detentiebeheer	7	6	3	4	5	9	16
ET bij straf < 3 jaar (beslissing door directie gevangenis)	1783	1265	1434	1001	1034	897	825
ET ikv Internering			1	5	3	5	4
ET bij straf van meer dan 3 jaar (SURB)	416	364	381	400	419	457	538
ET ikv Terbeschikkingstelling (SURB)	1	7	13	7	7	8	5
ET Thuisdetentie (straf <8 maanden)	1038	1016	1521	2051	2039	1864	1880
ET ikv voorlopige hechtenis	198	391	460	495	590	945	1096
totaal	3443	3049	3833	3995	4107	4201	4374

Het aantal mandaten ET-3 jaar met een tussenkomst door een justitieassistent, kende een piek in 2014 en 2015. Door wijzigingen in de regelgeving werd de duur van het elektronisch toezicht nadien ingekort en werd de toepassing van de thuisdetentie (vorm van ET zonder tussenkomst van een justitieassistent) uitgebreid. Hierdoor daalde het aantal ET’s -3 jaar sinds 2015 en stijgt het aantal ET thuisdetentie sterk tot een verdubbeling van de mandaten in 2018 in vergelijking met 2015, waarna zich een lichte daling inzet. Sedert 2018 schommelt het aantal ET ‘s -3 jaar met tussenkomst van een justitieassistent tussen de 1100 en 1300 dossiers op jaarbasis.  

ET voor straffen van meer dan drie jaar 

We zien dat het aantal nieuwe mandaten ET +3 jaar doorheen de jaren een stijging vertoont. Sinds 2016 steeg het aantal nieuwe mandaten continu:  van 370 in 2016 tot 560 in 2021. Deze toename is vrij sterk. In deze mandaten is er steeds een begeleiding door de justitieassistent.  

VOORWAARDELIJKE INVRIJHEIDSTELLING EN BEPERKTE DETENTIE 

Vanaf 2007 werden de strafuitvoeringsrechtbanken, voor daders die een straftotaal uitboeten van meer dan drie jaar, bevoegd voor de toekenning van de beperkte detentie (BD) en voorwaardelijke invrijheidstelling (VI).. Het totaal aantal  toegekende VI’s bleef de laatste jaren vrij stabiel en situeerde zich tussen de 300 à 400 dossiers per jaar. Sinds 2017 gaat het aantal toegekende VI’s in stijgende lijn: in 2017 waren er in totaal 326 toegekende VI’s, in 2018 waren het 360 en in 2019  396. In het coronajaar 2020 was er een opmerkelijke terugval tot 315 dossier. Om gezondheidsrisico’s te beperken werden bepaalde uitgaansfaciliteiten voor de veroordeelden (zoals uitgaansvergunningen en penitentiaire verloven) tijdelijk opgeschort. Men wou zoveel mogelijk de bewegingen in- en uit de gevangenis mijden. De daling van voorwaardelijke invrijheidstelling is te wijten aan de verschillende maatregelen die genomen werden om de gevangenissen te ontvolken, zoals maatregelen  vervroegde invrijheidstelling  COVID-19,verlengde penitentiaire verloven en vervroegde invrijheidsstelling 6 maanden voor strafeinde. In 2021 werd deze daling gecompenseerd met forse toename tot 423 nieuwe VI’s, wat in de lijn ligt met de stijging van vorige jaren.  

Sedert 2007 zijn de Justitiehuizen ook bevoegd voor de opvolging van de beperkte detentie (BD). Het aantal dossiers blijft redelijk stabiel en schommelt omtrent 150 dossiers op jaarbasis. Na een daling in het coronajaar 2020 kende de beperkte detentie in 2021 een stijging tot 172.  

VOORLOPIGE INVRIJHEIDSTELLING  

De voorlopige invrijheidstelling (VLV) wordt toegekend door de penitentiaire administratie op basis van ministeriële omzendbrieven. De in deze cijfers vervatte dossiers gaan over mandaten waarbij bijzondere voorwaarden worden opgelegd die opgevolgd moeten worden door een justitieassistent. Het jaarlijks aantal nieuwe mandaten in de justitiehuizen ligt telkens rond de 50.  In de meeste VLV’s worden echter geen bijzondere voorwaarden opgelegd en is er geen opvolging door een justitieassistent voorzien.

TERBESCHIKKINGSTELLING VAN DE STRAFUITVOERINGSRECHTBANK 

Een terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank (TBS) wordt door de rechtbank opgelegd aan veroordeelden waarvan de rechter vindt dat zij langer onder toezicht moeten staan van justitie. Dit gaat over daders van zeer ernstige misdrijven.  Na het verstrijken van de straf gaat deze TBS in uitvoering onder de vorm van een verdere detentie of via de toekenning van een Beperkte detentie (BD), -TBS, ET-TBS of invrijheidstelling onder toezicht (IOT). De beslissing over deze TBS berust bij de strafuitvoeringsrechtbank. Het is pas van zodra een BD-TBS, ET-TBS of IOT wordt toegekend dat het justitiehuis wordt gemandateerd om de opvolging te verzekeren. In 2021 kwamen 13 nieuwe  TBS-dossiers binnen. Het aantal BD-TBS dossiers is marginaal,  in 2015, het jaar met het grootst aantal, waren er 4 nieuwe dossiers, in 2021 waren er geen. Ook het aantal ET-TBS dossiers is zeer gering en schommelt tussen de 1 en 7 nieuwe dossiers per jaar, 4 in 2021. Jaarlijks ontvangen de justitiehuizen tussen de 20 en de 40 nieuwe dossiers IOT.